تحقیق کاروفناوری نهم
پودمان پایش رشد کودک
آشنایی با روش های پایش رشد
نحوه اندازه گیری وزن - قد - دور بازو و دور سر کودک
متن کامل در ادامه مطلب
تن سنجی
تن سنجی، تعیین اندازه های بدن مانند وزن، قد، دور سر ، دور بازو و تعیین نسبت آن با روش های مهم ارزیابی سلامت و وضعیت تغذیه به خصوص در کودکان است. با اندازه گیری دقیق دوره ای و ثبت آن در منحنی رشد استاندارد و مقایسه با منحنی رشد مرجع وضعیت رشد کودک تشخیص داده شده و تفسیر می شود. تعیین اندازه های بدن در زمان های مشخص، میزان رشد را نشان می دهد و چگونگی رشد کودک را ارزیابی می کند.
روش ها و ابزارهای ارزیابی رشد کودک:
دقت اندازه گیری و ثبت صحیح اندازه ها در ارزیابی رشد کودک بسیار مهم است. مخصوصاً در شیرخواران به دلیل رشد سریع، تکرار اندازه گیری ها برای کنترل، بعد از دو یا چند هفته، عملاً برای مقایسه با اندازه گیری قبلی ممکن نیست. همچنین دقّت و درستی هر یک از اندازه گیری ها، به ابزار به کار رفته و نوع استفاده از ابزار و اعمال صحیح روش اندازه گیری بستگی دارد. مهم ترین روش ها و ابزارهای تن سنجی در نمودار زیر نشان داده شده است.
اندازه گیری وزن:
در پایش رشد کودک اندازه وزن بر حسب سن، یکی از معیارهای بسیار مهم به شمار می آید. اولین توزین در ساعات اولیه تولد صورت می گیرد که در تشخیص و پیش بینی وضع آیندۀ نوزاد بسیار اهمیت دارد. از نظر سازمان جهانی بهداشت، وزن کودکان تا سن 36 ماهگی همه ماهه اندازه گیری و میزان رشد آنان باید ارزیابی شود. ولی معمولاً کودکان را در سال اول زندگی هر ماه یکبار و در سال دوم هر دو ماه یکبار و در سال سوم هر سه ماه یکبار وزن می کنند. این اندازه گیری ها تا پایان پنج سالگی باید به طور مرتب انجام شود تا بتوان روند رشد کودک را ارزیابی و تفسیر کرد و در صورت بروز انحراف از روند طبیعی رشد، سریعاً تشخیص و اقدامات لازم به موقع صورت پذیرد.
وزن نوزادان طبیعی در هنگام تولد بین 2500 تا 4000 گرم است. نوزادان در ده روز اول تولد به دلیل از دست دادن مقداری از آب بدن وزنشان کاهش می یابد، که این امر طبیعی است. پس از آن هرگونه کاهش وزن و حتی ثابت بودن آن غیر طبیعی به شمار می آید و نشانه کافی نبودن تغذیه یا اختلال رشد می باشد. به طور متوسط در چهار ماهه اول زندگی، روزانه 20 تا 25 گرم و در حدود هشت ماهه بعدی روزانه 15 گرم اضافه می شود که در این صورت، وزن کودک در پنج ماهگی تقریباٌ به دو برابر و در یک سالگی تقریباٌ به سه برابر وزن هنگام تولد می رسد. در دو سالگی وزن کودک به چهار برابر زمان تولد می رسد و سپس تا هنگام بلوغ، وزن کودک به آرامی زیاد می شود.
توزین کودک با توجه به سن و وضعیت کودک به دو روش زیر انجام می شود:
خوابیده و نشسته: برای توزین کودکان از ترازوی کفه ای دیجیتال یا شاهین دار در حالت های خوابیده و نشسته از بدو تولد تا شش ماهگی استفاده می شود.
ایستاده: برای کودکان بزرگ تر که قادر به ایستادن هستند از ترازوی بزرگسال دیجیتالی یا شاهین دار استفاده می شود.برای توزین به نکات مهم زیر توجه کنید:
وزن کردن کودک در حالت خوابیده و نشسته
برای توزین ابتدا روی کفه ترازو را با یک پوشش نازک بپوشانید. سپس وزنه ها را به حالت تعادل قرار دهید به طوری که صفر ترازو خوانده شود. کودک را به حالت دراز کشیده یا نشسته (بر حسب سن و توان نشستن) بر روی وزنه بگذارید و وزنه ها را به حالت تعادل درآورید و در مقابل وزنه ها قرار بگیرد و روی صفحه مدرج را بخوانید و عدد مربوط را در ورقه مخصوص ثبت کنید.
وزن کردن کودک در حالت ایستاده
کودکی که قادر به ایستادن کامل است، به وسیلۀ ترازوی بزرگسال وزن می شود. برای وزن کودک با این روش به نکات زیر توجه کنید:
1- لباس های کودک را بیرون بیاورید و به حداقل برسانید.
2- کودک بدون کفش در وسط کفه قرار گیرد. از او بخواهید کاملاً صاف ایستاده و در حالی که به چیزی دست نمی زند قرار گیرد.
3- وزنه ها را به حالت تعادل قرار دهید و از روبه رو صفحه مدرّج را بخوانید.
4- اگر ترازو دیجیتالی بود، صفحه مدرّج را بخوانید.
5- در مقابل کودک بایستید، به طوری که کاملاً چهره به چهره او قرار داشته باشید.
6- عدد مربوطه وزن کودک را نشان می دهد که در ورقه مخصوص ثبت نمائید.
اندازه گیری قد
اندازه گیری قد بر حسب سن به روش خوابیده و ایستاده انجام می گیرد:
1- اندازه گیری قد به روش خوابیده
از این روش برای کودکانی که بدون کمک، قادر به نشستن نیستند مانند نوزادان و شیرخواران، استفاده می شود. وسیلۀ اندازه گیری در این روش از یک محفظه مخصوص که دارای یک سطح صاف است، تشکیل شده است که در یک طرف، یک تخته ثابت و در طرف دیگر، یک تحته متحرّک قرار دارد. در کنار صفحۀ صاف یک نوار مدّرج دقیق که میلی مترهای آن مشخص است نصب شده است که صفر آن در کنار تخته ثابت واقع شده است.
در هنگام اندازه گیری قد کودک در این روش، به دو نفر نیاز است. نفر اوّل کودک را در سطح صاف محفظه خوابانده، به طوری که سر کودک در طرف تخته ثابت و مماس با آن باشد و شکم و تنه کودک باید در یک خط مستقیم قرار گیرد. نفر دوم، ضمن نگه داشتن زانوهای کودک، کف پاهای کودک را به تخته متحرّک به حالت مماس قرار می دهد. پس از ثابت کردن کف پاها روی صفحه متحرّک، از روی نوار مدرّج کنار تخته متحرّک، عدد را می خواند و در برگه مخصوص ثبت می کند و نوع روش اندازه گیری را که خوابیده است ذکر می کند. توصیه می شود جوراب کودک بیرون آورده شود.
2- اندازه گیری قد به روش ایستاده
از این روش برای کودکانی که قادرند به خوبی بایستند (معمولاً برای کودکان بالای سه سال) استفاده می شود. وسیله اندازه گیری یک صفحۀ مدرّج یا یک نوار مدرّج غیر قابل ارتجاع است که بر روی دیوار صاف و به صورت عمودی نصب شده می باشد.
کودک باید بدون کفش و پابرهنه در جلوی صفحۀ مدرّج یا نوار مدرّج، طوری بایستد که پاشنۀ پای او به دیوار یا صفحه مدرّج بچسبد. قامت کودک باید کاملاً راست و بدون خمیدگی باشد و سر او هیچ گونه کشیدگی به بالا یا پایین نداشته باشد. سپس یک گونیای متحرّک یا یک صفحه صاف را بر روی کودک به طور عمودی صاف کند و شخص ارزیاب چهره به چهره روبه روی کودک قرار بگیرد و عدد روی نوار مدرّج را با دقّت بخواند و در ورقه مخصوص ثبت کند.
اندازه گیری محیط های بدن
یکی دیگر از روش هایی که در پایش رشد کودک مورد استفاده قرار می گیرد، اندازه گیری محیط های بدن است، که شامل اندازه های دور سر و دور بازو است.
اندازه گیری دور سر
اندازه دور سر نمایان گر رشد مغز است و یک معیار بسیار مهم در ارزیابی و تشخیص اختلال در رشد مغزی و جمجمه محسوب می شود. اندازه دور سر در بدو تولد و در دو سال اوّل عمر بسیار اهمیّت دارد. اندازه دور سر در موقع تولد بین 34 تا 37 سانتی متر است که در سه ماهه اوّل زندگی، هر ماه دو سانتی متر به آن اضافه می شود و پس از آن تا دو سالگی به تدریج 10 سانتی متر دیگر به دور سر افزوده خواهد شد. پس از دو سالگی، اندازه دور سر تا پایان عمر تغییر چندانی نخواهد کرد.
ابزار اندازه گیری دور سر یک نوار مدرّج انعطاف پذیر و غیر قابل ارتجاع و مخصوص است که در پوششی قرار گرفته و در آن سوراخی در نظر گرفته شده است که به اندازه پنجره ای است که از آن سر دیگر نوار عبور می کند و عدد مربوطه خوانده می شود.
اندازه گیری دور سر کودک شیرخوار در حالت خوابیده و یا نشسته روی پای والدین انجام می شود و کودکان بزرگ تر 2 تا 3 سال را می توان در حالت ایستاده محیط دور سرشان را اندازه گرفت. نوار مدرّج باید کاملاً در دور سر کودک قرار گیرد، به طوری که لبه پایین نوار بالای ابرو و گوش واقع شده است و از قسمت پشت سر تا روی پیشانی اندازه گرفته شود. سپس عدد خوانده شده در برگه مخصوص ثبت می گردد.
اندازه گیری دور بازو:
اندازۀ دور بازو یکی دیگر از روش های پایش رشد کودک است که بیشتر در بررسی های جمعی پژوهشی، زمانی که وزن کردن کودک میسر نباشد، استفاده می شود. این روش نیاز به مهارت و دقّت زیادی دارد.
ابزار کار برای اندازه گیری دور بازو، یک نوار غیر قابل ارتجاع است که به آن متر شاکر می گویند. ابتدا نقطه وسط بازو یعنی بین آرنج و سرشانه را تعیین می کنند و علامت می گذارند و سپس در محل علامت گذاری شده به وسیلۀ متر شاکر دور بازو را اندازه می گیرند. عدد خوانده شده باید در برگه مخصوص ثبت گردد.
کارتون حرف نداره ! خدا خیرتون بده